Hoạt động xổ số, kinh doanh vé số kiến thiết; thu nộp ngân sách, sử dụng nguồn thu từ xổ sổ kiến thiết đã được Chính phủ, Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan ban hành nhiều văn bản quy định về trách nhiệm của các cơ quan quản lý, doanh nghiệp/công ty và đại lý kinh doanh vé số kiến thiết.
Cụ thể như: Nghị định 30/2007/NĐ-CP ngày 01/3/2007; Nghị định 78/2012/NĐ-CP ngày 05/10/2012; Thông tư 65/2007/TT-BTC ngày 18/6/2007; Thông tư 75/2013/TT-BTC ngày 04/6/2013; Thông tư 01/2014/TT-BTC ngày 02/1/2014;... Nhưng, quy định về trách nhiệm giữa đại lý kinh doanh với người trực tiếp đi bán vé số kiến thiết (người đi bán vé số dạo) cho khách hàng (người mua) thì gần như chưa có, chỉ Thông tư 65/2007/TT-BTC quy định nhưng nội dung rất chung chung về mối quan hệ giũa đại lý và người nhận vé số để bán (điểm 1.9.3)“quy định thực hiện theo hợp đồng hoặc theo cam kết” theo quy định của pháp luật dân sự; nhưng lại chưa được cơ quan thẩm quyền cụ thể hóa, nhất là việc trả vé số ế, xử lý vi phạm, nên khi xảy ra tranh chấp giữa đại lý với người trực tiếp bán vé số thì phần thiệt luôn thuộc về người bán vé số kiến thiết dạo (đại lý muốn cho trả vé số ế hay không là tùy).
Đồng thời, công tác tuyên truyền nâng cao hiểu biết, hướng dẫn thực hiện ký kết hợp đồng hoặc cam kết nhằm ngăn ngừa vi phạm, làm cơ sở xử lý vi phạm còn hạn chế. Nên thời gian gần đây giữa đại lý vé số với người bán vé số dạo đã xảy ra tranh cãi về lợi ích (vì cho trả thì đại lý hụt doanh thu, còn ngược lại người bán vé số sẽ mất một phần vốn đã bỏ ra lấy vé số).
Phóng viên Tạp chí Tình thương và Cuộc sống, đã khảo sát thực tế, trực tiếp gặp nhiều anh, chị bán vé số dạo (trực tiếp bán cho khách đang ngồi ăn uống tại các quán cà phê, quán ăn, đi bộ trên các vỉa hè chợ), cụ thể, một số anh: Phạm Trung T, Phạm Thành H (ngụ xã Châu Thới, huyện Vĩnh Lợi), Thái Hùng L và một số chị: Nguyễn Thị H, Lê Thị L,...(ngụ phường 3, phường 1, thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu), Nguyễn Thị Ng, Nguyễn Thị Nh (phường Hộ Phòng, thị xã Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu). Tất cả các anh chị này đều cho biết là khi lấy vé số để đi bán phải thanh toán bằng tiền mặt, xem như đã mua bán sòng phẳng với nhau ngay từ đầu, nên bán không hết thì ôm không được trả lại được. Còn các anh chị được xem là đại lý cấp 3: chị Quách Hồng B, ngụ phường 3, thành phố Bạc Liêu (có tủ vé số tên B); chị Lý Hồng C, ngụ phường 1, thành phố Bạc Liêu (có tủ vé số tên Ngọc C, tại phường 3, thành phố Bạc Liêu), anh Trần Thành C, ngụ phường Hộ Phòng, thị xã Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu (có tủ vé số tên Thành C, ở chợ Hộ Phòng), là những người lấy vé từ đại lý cấp trên về giao (bán) lại cho người đi bán vé số dạo, cũng cho rằng đại lý cấp trên (nơi nhận vé số) không cho trả vé số ế, nên không nhận lại vé số ế của người bán vé số dạo, hơn nữa giữa họ (đại lý cấp 3) với người đi bán vé số đã mua bán với nhau sòng phẳng ngay từ khi nhận vé số rồi.
Tất cả người đi bán vé số kiến thiết dạo, đều là người khuyết tật, người do sức lực yếu, không nghề nghiệp nên nghèo (người nghèo), không biết phải làm gì để sống nên họ phải mượn, phải vay tiền đến đại lý vé số nhận (mua vé số) rối cầm đi bán dạo để kiếm một ít tiền lời mà sống qua ngày, nhưng bán ế không được trả lại cho đại lý, nên họ phải bán lại giá thấp hơn mệnh giá tờ vé số mà họ đã mua, nếu bán không được nữa thì phải ôm vé số ế, dẫn đến mất dần vốn, nên có người phải bỏ trốn khỏi nơi đang sinh sống. Đó là thực tế về “Nổi khổ”chưa có cách giải quyết hữu hiệu cho người khuyết tật, người nghèo đi bán vé số dạo.
Song, cũng phải thừa nhận việc tổ chức xổ sổ kiến thiết, đã góp phần khá nhiều cho nguồn thu ngân sách của nhiều địa phương và cũng là cơ may cho nhiều người trúng số độc đắc nên thoát nghèo, khá, giàu, thậm chí trở thành tỷ phú trong giây phút. Theo Báo Tiền Phong phát hành ngày 24/7/2023 (mục Kinh tế), 21 tỉnh thành khu vực phía Nam, sáu tháng đầu năm 2023 doanh số phát hành vé số truyền thống đạt gần 70 ngàn tỷ đồng, tăng 11,71% so với cùng kỳ năm 2022, doanh thu xổ số hơn 68 ngàn tỷ đồng (tỷ lệ phát hành vé số bình quân đạt 98,46% so vé số in ra), lợi nhuận thu được hơn 8.700 tỷ đồng, nộp ngân sách trên 22 ngàn tỷ đồng (tăng 25,06% so cùng kỳ năm 2022), đạt 60,94% kế hoạch năm 2023, theo đó toàn khu vực phía Nam đã thực hiện hoạt động phúc lợi xã hội, từ thiện tổng giá trị trên 170 tỷ đồng và chi hỗ trợ xây dựng nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết, sửa chữa nhà ở được 1.909 căn, tổng số tiền trên 105 tỷ đồng.
Cũng theo thông tin của Báo Tiền Phong nêu trên, 21 doanh nghiệp/công ty xổ số kiến thiết tổ chức họp tại thành phố Cần Thơ đã thống nhất ra Nghị quyết nếu đại lý nào không nhận lại vé số ế của những người bán vé số dạo thì sẽ bị nhắc nhỡ, tái phạm sẽ bị doanh nghiệp/công ty cắt hợp đồng làm đại lý vé số. Nhưng Nghị quyết của 21 doanh nghiệp/công ty đâu phải là văn bản quy phạm pháp luật, nên khi xảy ra không có chế tài xử phạt. Vì vậy, các cơ quan chức năng có thẩm quyền cần ban hành những văn bản quy phạp pháp luật nhằm hỗ trợ, giúp người bán vé số kiến thiết dạo, hay nói cách khác là hỗ trợ người khuyết tật, người nghèo chưa có việc làm, đi bán vé số kiến thiết dạo kiếm chút tiền lời để sống qua ngày./.
Quốc Thái
Phóng viên Thường trú tại tỉnh Bạc Liêu
